Prowadząc firmę nie sposób uniknąć sporów – z pracownikami, kontrahentami czy klientami. Choć w takim przypadku pierwszym pomysłem jest wejście na drogę sądową, to warto wziąć pod uwagę także inne rozwiązania.
Negocjacje
Pierwsze próby rozwiązania sporu dobrze jest podjąć samodzielnie poprzez bezpośredni kontakt z drugą stroną. W wyniku prowadzonych rozmów może okazać się, że spór jest jedynie pozorny i wynika z problemów komunikacyjnych.
Rozwiązanie sporu w mediacji prywatnej (umownej)
Jeśli pomimo podjętych prób negocjacje nie przyniosły zamierzonego efektu, można zwrócić się o pomoc w rozwiązaniu sporu do mediatora, czyli bezstronnej i neutralnej osoby trzeciej, która wspiera strony w szukaniu porozumienia. Mediacja nie może się odbyć, jeśli druga strona nie chce w niej uczestniczyć. Mediacje są poufne – nic, czego strony dowiedzą się w trakcie ich trwania, nie będzie mogło być później wykorzystane (na przykład w sądzie). Mediator co do zasady nie może być świadkiem w sprawie, w której prowadził mediację, chyba że wszyscy, którzy w niej uczestniczą, wyrażą na to zgodę. Jeśli druga strona nie była zainteresowana udziałem w mediacji albo mediacja nie doprowadziła do rozwiązania sporu, można zwrócić się do sądu polubownego (sąd prywatny/sąd arbitrażowy) albo powszechnego (sąd publiczny).
Sprawa w sądzie polubownym – arbitraż
Do sądu polubownego najczęściej trafiają sprawy dotyczące umów, w których została przewidziana tak zwana klauzula arbitrażowa, czyli zapis na sąd polubowny. Klauzula arbitrażowa może być umieszczona w umowie, ale może być podpisana przez strony po powstaniu sporu – w sytuacji, gdy strony są zgodne, aby rozstrzygnięcie powierzyć sądowi prywatnemu.
Możliwość skorzystania z rozstrzygnięcia sporu przez sąd polubowny jest dość szeroka, gdyż sąd ten może zająć się każdą sprawą majątkową (taką, której przedmiotem jest kwota pieniężna – najczęstszy przedmiot sporu pomiędzy przedsiębiorcami).
Z uwagi na znaczne koszty postępowania sądy polubowne najczęściej zajmują się sprawami o dużej wartości przedmiotu sporu albo sprawami, w których stroną jest podmiot zagraniczny.
Pod postępowanie polubowne można poddawać również spory pracownicze – majątkowe bądź niemajątkowe, w których możliwe jest zawarcie ugody.
Zaletą stosowania arbitrażu jest szybkość postępowania oraz wpływ na to, kto wyda wyrok w sprawie (możliwość wyboru arbitrów – sędziów). Procedury stosowane w arbitrażu są dużo bardziej elastyczne od tych stosowanych w postępowaniach przed sądami powszechnymi.
Rozstrzygnięcie sporu w sądzie powszechnym
Najczęstszym rozwiązaniem wybieranym przez przedsiębiorców w przypadku zaistnienia sporu związanego z prowadzoną działalnością jest złożenie pozwu do sądu powszechnego. Decydując się na to, trzeba jednak pamiętać, że rozpoznanie sprawy może trwać długo. Zdarza się, że na pierwszy termin trzeba czekać wiele miesięcy. Ponadto, po skierowaniu sprawy do sądu strona sporu traci realny wpływ na to, w jaki sposób sprawa się zakończy. Idąc do sądu, oddajemy sprawę w ręce sędziego, który rozstrzygnie spór za strony. Nawet w przypadku posiadania mocnych argumentów możemy wyjść z sądu przegrani – w całości lub w części. Po długim postępowaniu (i często trudnym emocjonalnie) może być trudno kontynuować współpracę.
Rozwiązanie sporu w mediacji sądowej
Także w trakcie postępowania sądowego możliwe jest porozumienie się z drugą stroną w ugodzie zawartej przed sądem albo przed mediatorem. Na każdym etapie postępowania sąd może skierować strony do mediacji – przy czym ciągle to do stron należy decyzja, czy z mediacji chcą skorzystać.
Mediatorem w sprawach ze skierowania sądu może być zarówno mediator stały, czyli mediator z listy mediatorów stałych prowadzonej przez Prezesa Sądu Okręgowego, jak i mediator wpisany na listę mediatorów prowadzoną przez ośrodek mediacji.
Koszty mediacji obciążają strony i poza przypadkami, kiedy choć jedna ze stron zwolniona jest od kosztów sądowych w zakresie kosztów mediacji, wynagrodzenie i zwrot kosztów związanych z mediacją regulowane jest przez strony bezpośrednio z mediatorem. Najczęściej koszty mediacji ponoszone są przez strony po połowie, ale strony mogą też ustalić inny podział.
Ugoda zawarta przed mediatorem ma bezpośredni wpływ na prowadzone postępowanie przed sądem, gdyż po zatwierdzeniu ugody sąd umarza postępowanie w sprawie.