Sposób podziału wspólnego majątku przez osobę prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą w trakcie sprawy rozwodowej (albo z innego powodu) zależy od tego, kiedy powstała firma.
Działalność założona w trakcie małżeństwa
W skład majątku jednoosobowej działalności gospodarczej wchodzą:
- zgromadzone środki pieniężne;
- wszystko, co zostało wytworzone przez przedsiębiorstwo;
- wszystko, co zostało wprowadzone do przedsiębiorstwa na podstawie faktury bądź oświadczenia o przekazaniu składnika majątku do majątku przedsiębiorstwa.
W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej można dokonywać swobodnych przesunięć między majątkiem przeznaczonym na prowadzenie działalności a majątkiem osobistym bądź wspólnym małżonków. Na przykład samochód wykorzystywany do tej pory do celów rodzinnych można przekazać do majątku przedsiębiorstwa. Takie przekazanie odbywa się w drodze oświadczenia złożonego do dokumentów księgowych przedsiębiorstwa.
Od tej zasady obowiązują wyjątki, na przykład w celu przekazania do przedsiębiorstwa nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego małżonków, niezbędna jest zgoda współmałżonka.
Majątek przedsiębiorstwa stanowi współwłasność małżeńską, jeżeli działalność została założona w trakcie małżeństwa i małżonkowie nie zawarli umowy o rozdzielności majątkowej. Nie ma znaczenia czy działalność prowadził jeden czy dwoje małżonków, ponieważ:
- przyjmuje się, że przedsiębiorstwo powstaje z majątku wspólnego małżonków
- wszystkie zyski stanowią dochód wchodzący w skład wspólnego majątku
- wszystko, co zostanie zakupione z zysku działalności zarejestrowanej na jednego ze współmałżonków, staje się składnikiem majątku wspólnego, na przykład jeżeli z zysku z działalności gospodarczej zostanie zakupione dodatkowe wyposażenie, jest ono współwłasnością małżeńską i w przypadku rozwodu podlega podziałowi
- wszystko, co zostanie zakupione z przeznaczeniem na użytek przedsiębiorstwa, jest wspólną własnością małżonków, nawet jeżeli zostało sfinansowane przez jednego małżonka, na przykład z wypłaty za pracę.
Małżonek, na którego jest zarejestrowana działalność, może swobodnie dysponować majątkiem przedsiębiorstwa. Dopiero przy podziale majątku po rozwodzie składniki majątku przedsiębiorstwa są dzielone między byłych małżonków.
Działalność założona przed zawarciem małżeństwa (z intercyzą od momentu zawarcia związku)
Składniki majątku tworzące przedsiębiorstwo stanowią wyłączną własność przedsiębiorcy również podczas trwania małżeństwa, jeżeli działalność została założona przed zawarciem związku małżeńskiego. Przy podziale majątku nie wchodzą w skład dzielonego majątku.
Od tej zasady jest jednak wyjątek: jeżeli działalność stanowiąca własność była dofinansowywana ze wspólnych środków, składniki majątku nabyte w ten sposób podlegają podziałowi. Jeżeli zatem przedsiębiorca kupuje wyposażenie, maszyny czy urządzenia z majątku wspólnego, czyli na przykład z wynagrodzenia za pracę, ze sprzedaży wspólnego samochodu, domu czy z zysku wypracowanego przez firmę podczas trwania małżeństwa, to to, co zostało zakupione, podlega podziałowi.
W praktyce oznacza to, że często należy rozdzielić majątek przedsiębiorstwa na:
- to, co zakupione z majątku wspólnego – jest wspólną własnością i podlega podziałowi
- to, co zostało zakupione w trakcie małżeństwa z majątku osobistego przedsiębiorcy (na przykład darowizny, środki ze sprzedaży rzeczy nabytych przed zawarciem małżeństwa), jest jego wyłączną własnością i nie podlega podziałowi.